Есдүгээр сарын сэдэв

Өмнөх постуудад альфа эрэгчны тухай бичсэн нь хүмүүст их асуулт дагуулсан бололтой юм.

Жууд Лоүгийн тоглосон Альф гэдэг киног санавал энэ их ойлгомжтой. Гэхдээ гол дүр шиг олон хүүхэнтэй зэрэг явалддаг ёс зүйгүй шалиг эр биш. Амжилтад хүрсэн эр хүн бүр an alpha male. Үүнтэй ижил өгөгдөлтэй альфа эмэгчин байна. Ганцхан тооны хувьд эрэгтэйчүүдээс хоёр дахин их гэж нийгэм судлаачид үздэг юм байна.

Биологийн хуулиар (дахиал 😉 ) бол эрэгчин үр төлөө аль болохоор олон тоотой үлдээх, эмэгчний хувьд аль болохоор амьдрах чадвартайгаас нь “тоос хүртэх”, сүргийн амьтны зүй тогтлоор хувьд нэг эрэгчин олон эмэгчин хураах, үр дүн нь удмын сан сайжирч, амьдрах чадвар дээшилнэ. Зохицуулалт нь ойлгомжтой болж ирж байгааз???

Гэвч хүмүүн бидэнд амьтны аймгаас ялгагдах гол чанар болох оюун ухаан байдаг. Хүн хоорондын харилцааг хууль дүрмээр зохицуулна. Хууль дүрмийн цаад утга нь хүмүүн төрөлхтний нэгдсэн итгэл үнэмшил (belief), үнэ цэнэтэй зүйлс (value system)-ийг хамгаалах юм.

Нийгмийн хөгжил дэвшилт гарсан өөрчлөлтүүд нь эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн өрх гэр, нийгэмд гүйцэтгэх үүрэг функцийг нэг түвшинд авчирсан. Өмнө байгалийн жамаа дагаад хүүхэд гаргаснаас нийгмийн харилцаанд идэвхитэй оролцох боломж бололцоо эмэгтэйчүүдэд бараг байгаагүй. Өр гэрээ тэжээхийн тулд гадуур асуудлаа эр нь зохицуулна, эм нь гэрийн асуудлыг зохицуулна гэх мэтээр өрхийн хөдөлмөрийн хуваарилалтын дагуу хөрөнгө, мөнгө олох баттай эх сурвалж нь эрчүүд байсан.

Шинжлэх ухааны хөгжлийн ачаар төрөлтийг удирдах боломжтой болсноор эмэгтэйчүүдийн эрчүүдтэй ана мана, ач тач зэрэгцэн хөдөлмөрлөх, хөрөнгө мөнгө олох боломж бололцоо бүрдсэн. Үүний дүнд зуугаадхан жилийн өмнө “гэрийн боол, эрийн зарц” байсан хүүхнүүд “төрийн тэргүүн, түмний манлай” болж эхэлсэн юм. Гэвч үе уламжлан ирсэн, хүмүүсийн тархинд гүн шингэсэн эм, эр хүнийг тодорхойлох ойлголтууд өөрчлөгдөөгүй байна. Ядаж л монголчуудын хувьд.

Зүйр үгс:

“Эм хүн урт үстэй, богино ухаантай”. Манайхан бошгыг халж, задгай цагаандаж эхэлсэн 20 хэдэн оноос эхлээд хүүхнүүд үсээ тайраад зогсохгүй, буржийлгадаг, буддаг, бүүр хусдаг болчихсон шүү дээ өнөөдөр.

“Оргүй дорвол охинтой нь дээр”.  Тэгсэн мөртлөө “хүргэний царай”-г бэрийнхээс дээрд үздэг. 

Хүйсийн тэгш эрхийн талаар ярилцаж байхад надтай хамт ажиллаж байсан англи хүн нэг үг хэлсэн юм. Хүйсээр ялгаварлах үзлийг арилгахад ээжүүдийн оролцоо хамгийн чухал. Яагаад гэвэл хүүхдээ яаж хүмүүжүүлэхээс тэдний үнэлэмж тогтдог юм. Үнэн.

“Эр юм байж уйллаа”, “охин юм байж арчаагүй”, “эмэгтэй юм байж тамхи татлаа, архи уулаа”, “эмэгтэй хүн зөөлөн байж, ар гэрээ авч явах үүрэгтэй”, “эр юм байж хүүхэн шиг шалчиганасан зантай” Бла-бла-бла. Эцэг эхийн хэлж байгаа үг, үйлдэл нь бидний хэн болохыг тодорхойлдог. Үүнийгээ бид суурь хүмүүжил гэж хэлдэг.

Дэлгүүрээр явахад охидын хувцасны сонголт тод ягаан өнгөтэй, арвин, хөвгүүдийнх цөөн, ихэнхи нь цэнхэр өнгөтэй байдаг. Бүр хувцсаар нь дамжуулаад толгойд нь хар нялхаас нь стереотип хийж өгч байна ш дээ бид.

Саяхандаа НН-он дээр нэг хүн “Эмэгтэй хүнд хаалга онгойлгож өгнөө гэдэг нь эр нөхөртөө цай аягалж өгч байгаатай ижил соёл. Түүнээс хүйсээр ялгаварлан гадуурхаад байгаа зүйл биш” гэсэн утгатай статус тавьсан байсан. Үнэн.

Хоолны ширээнд суусан хүмүүсээс эр хүнд би эхэлж хоол, цайг нь өгдөг. Манай австрали найз хүүхнүүд эсэргүүцээстэй. Миний тайлбар: “Ээ, Монголдоо буцаж очихоороо надад хэцүү болох тул соёлоосоо тасрахгүйн тулд тэгжаагаамаа. Нээрэнгээсээ та нарыг хоёрдогч сорт гэж үзээгүй ш дээ”.

Өмнө “Хүмүүн төрөлхтний дотроосоо, хөөрхий ихээр дарлагдсан …” гээд бичиж байсан. Би тийм улаан феминист хүн бол биш. Гэвч эмэгтэй хүнийг дорд үзэх илрэл бүртэй чадлынхаа хэрээр тэмцдэг.

Хуучин ажил дээр нийтийн хурал болж байлаа. Даргын мэдэгдэл: “Би шинээр эрэгтэй хүмүүсийг ажилд авна. Боловсрол, мэдлэг, сурлага, чадвараараа муу байсан ч би эрчүүдийг бодлогоор дэмжинэ. Монгол хүүхнүүд даварч байна”. Би: “Дарга минь ээ. Зөвхөн хүйсээр нь үндэслэн мэргэжилтэн сонгон шалгаруулна гэдэг нь ажлын бүтээмжтэй ямар холбоотой вэ???”. Манай ажилтнуудын хүйсийн харьцаанд эмэгтэйчүүд давамгайлдаг боловч хэн ч дуугараагүй юм даа.

Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн сэтгэл зүй өөр гэдэгтэй санал нийлнэ. Гэвч энэ өөр байдал дээр нь дөрөөлөн эмэгтэйчүүдийг дорд үзнэ гэдэг нь ёстой уучилчихаарай, ЗАО!!!!