9-р сарын 1

Хичээлийн шинэ жилийн нээлт.

Анх удаа нийтийн албанд явах гэж буй балчир насныхан, сургуульд орж байгаа 6 настангууд, ээж аавын гэрээс гарч их сургуулийн оюутан болж буй залуусын хувьд жил бүрийн 9-р сарын 1 чухал өдөр.

Хэт нялх 45-хан хоногтойгоос нь эхлээд “нийгмийн хонгор” болгодог байсан учраас миний үеийн, институц тогтолцооны бүтээгдэхүүнүүд ясли, цэцэрлэгт анх орсон чухал өдрөө санадаггүй. Харин сургуульд орсон өдрөө маш тод санаж байна. Сургуулийн захирал аав намайг хүргэж өгөх боломжгүй тул ээжтэйгээ хөтлөлцөөд анх сургуульдаа явсан сан. Гоё ногоон цувтай миний ээж шиг гоё ээж, лакан ногоон цүнхтэй над шиг гоё цүнхтэй амьтан лав тэр өдөр байгаагүй юм даа. Их л сайхан нартай, цэлмэг өдөр байсансан.

Их сургуульд орсон өдөр. Бороотой өдөр таарч бидний 9 оюутнаас шүхэртэй ганц хүн байсан тул бүгд багталцахгүй. Донецкийн Их сургуулийн Биологийн факультет руу Б, О, П, О, Б, У бид хэд томоохон гялгар уутан дор өндөр намаараа ороод ихэд баяр хөөртэй, хөгжилтэй инээлдэн алхацгааж байж билээ. Түүнээс хойш олон олон 9 сарын нэгнийг үзжээ.

Хэдэн жилийн өмнө нэг дүү “Ёоо, энэ хөдөөний оюутнуудыгээ” гэж ундууцахад нь нэг л зүйл хэлсэнсэн. “Эдгээр оюутнуудын хувьд төрсөн бууриасаа гарч, хот хүрээнд ирж, сургууль ном сурнаа гэдэг нь чи Америк, Австрали явж сурдагтай ижил зүйл. Гэр бүлээсээ анх удаа их сургуулийн боловсрол олохоор сурч байгаа хувь хүн, сургаж байгаа түүний эцэг эхийг нэг бодоод үзээрэй. Зүйрлүүлээд сайн бод”.

Анжгай багш хүн болохоороо сайхан зөвлөгөө бичсэн байна. Б. Гантулга мөн гоё бичиж. Өдөр тутмын сонин дээр “Улаанбаатарчуудаа, бэлтгэлээ базаагаарай” нийтлэл гарсан харагдсан.

Их хотын хүн болохын тулд залуус та нарт бүр эхнээс нь суралцах хэрэг гарна. Нус цэрээ ил хаяхгүй, хаа хамаагүй “морь” харахгүйгээс эхлээд явган хүний замаар сугадалцан хэлхэлдэж зөрж өнгөрч буй хүмүүст саад учруулахгүй, олон нийтийн газарт хүний биенд хүрэлгүйгээр эвтэйхэн дараалалд зогсож сурах гээд дунд сургуульд заагаагүй зөндөө мэдлэг шинээр эзэмших шаардлагатай болно. Хэрэвзээ эдгээр зүйлсийг хурдан сурчих аваас дараа дараагийн суралцах зүйлс хялбар. Та нарын нүдийг хужирлах, сонирхлыг татах сайн муу зүйлс улсын нийслэлд зөндөө. Эцэг эхийн чинь, багш нарын чинь чамайг ХҮН болгох гэж зүтгэсэн арван хэдэн жилийн хөдөлмөрийн үр дүн эхний жилд харагдана. Тийм болохоор тэднийхээ итгэл, сэтгэлийг хөсөрдүүлчихгүйн тулд муу муухайгаас хол байж, оюутан чиний УБ-т байгаа цорын ганц туйлын зорилго болох СУРАЛЦАХ, МЭДЛЭГ ХУРИМТЛУУЛАХ ажилдаа хамаг анхаарлаа төвлөрүүлэх нь зүйтэй.

Залуу хүмүүст зугаацах, наргих цаг гарна. Гэвч эхний жил, эхний семестрээ амжилттай давбаас дараа дараагийн боломжууд гардаг гэдгийг санаж, хичээн зүтгээрэй. Зуны амралтаараа зугаацах, наргих цаг чамд зөндөө гарна.

Дотуур байрныханд зориулсан ТУСГАЙ зөвлөгөө

• Өрөөнийхөө хүүхдүүдтэй амь нэг байх. Гэвч амь нэг байгаа нь энэ гээд хувийн юмыг нь зөвшөөрөлгүйгээр дураараа хэрэглэж, ашиглаж болно гэсэн үг биш.
• Өрөөгөө цэвэрлэх, хоол хийх хуваариа сайхан гаргачих.
• Хоол буудагчдаас холхон явах.
• Нийтийн бие засах газар, шүршүүр хэрэглэхдээ аль болохоор дараагийн хүнд саад болохооргүй цэвэрхэн ашиглах
• Эвдрэл гэмтэл бүрийг комендатдаа мэдээлэх
• Үйлчлэгч цэвэрлэгчийн хөдөлмөрийн хүндэтгэх. Энэ ажлыг хийх өдөр чамд ч ирж болно.
• Өөртөө хэрэгтэй чамайг “дээш” нь татахуйц фракцад нийлэх
• Охидын хов живнээс хол байх. Хэн нэгэн хэн нэгний тухай санаа бодлыг чинь асууваас зөвхөн сайн талыг нь дурдахыг хичээх. Хэрэв чиний үзэн яддаг өрсөлдөгч бол “би сайн танихгүй” гэдэг шилдэг хариултыг хэлэх
• Хэцүү хүнд, уйлмаар болсон үедээ номын санд очиж ном унших
• Амралтын өдрүүдээр хамаатан садангийнхаараа очиж шалыг нь угааж өгөх, дэлгүүр явахад нь туслах г.м-ээр дэм болвоос тэр өдөртөө л гэдэс цатгалан. Ядаж цай, хоол хийж өгөхөөр нь уусан, идсэн аяга, тавгаа өөрөө угаагаад гарч байгаарай. (Энэ үгийг ээж минь бид нарт байнга үглэдэг байсан ба одоо би дүү нартаа дамжуулан үглэдэг юм)  
• Оюутны холбоо, ангийн олон нийтийн ажилд идэвхитэй оролцох.

Миний дүү нар хурдхан хотын хөөрхөн залуус, охидууд болж, соёлын үрийг цааш нь тараагаарай.

Анх удаа гэрээс гарч нийтийн албанд явах гэж байгаа Тууланка, сургуулийн сурагч том агаа болох гэж байгаа Тэлмэн хоёртоо Аниагаас нь зориуллаа.

Эсэргүү санаа

Манай ажлынхан намайг эсэргүү үзэлтэй гэж хэлдэг юм. Яагаад гэдэг асуултын хариуг дараахаас олоорой.

Кэйс 1. Баруун дөрвөн замд байх манай офисын цайны газрын хаалгыг хааж Хаан банк шинэ салбараа нээснээс хойш тэр хавь өвөлдөө мөсөн гулгуурын талбай, дулааны улиралд”анхилуун” үнэртэй болдог юм. Миний бодлоор хаа дуртай газраа сарьдаг эрчүүдийг дахиж морь харахгүй болгох шилдэг арга бол бага хүчдэлтэй цахилгааны утас харанхуй булан, байшингийн доод талаар гүйлгэх. Зорилго нь шингэн зүйлс цахилгаан сайн дамжуулдаг учир муу сайн сарьдагчуудыг гэмт үйлдлээ хийхэд нь эмзэг эрхтнийг нь тогоор цохиулж шийтгэх. Миний энэ ШБОС санааг сонссон бүх эрчүүд над руу муухай харж, миний харгисыг гайхдаг юм.

Кэйс 2. Замын голоор малын хашаа барьж, уулзвар дээр цагдаа зогсоож байхаар замын хөдөлгөөн, түгжрэлийг шийдвэрлэх сайхан арга байна. Гарцын өмнөх цагаан зураас, замын эгнээ хоорондын зураасан дээр автомат ажиллагаатай шүдтэй төмөр байршуулах. Энхтайвны гүүрэн дээр байдаг гэрэл цацруулагч шиг л төмөр дотор нуучихна. Дээгүүр нь даваа л бол тас хийж гарч ирээл дугуй цоо. Нарны гэрлээр ажилладаг тул гэрлээ хурааж байгаал тас гээл үсрээд гараад ирэхээс гадна шөнөдөө цацруулагчийн үүрэг гүйцэтгэчихнэ. Замын зураас шиг дахин давхарлан будаж хөрөнгө үрэх хэрэггүй. Тэгээд чиг манай замын тэмдэглэгээ 3 сарын дараа гэхэд алга болчихдог юм байна лээ. Нэг хоёр удаа дугуйгаа хагалуулсан хүмүүс гялс ном журмандаа орно. Цагдаа нар ч цагаан махаа сугартал шүглээ үлээхгүй, гурван эгнээ сүлжин Шумахерддагууд чиг номондоо орно.

Кэйс 3. Ажлын цагаар хувийн ажлаа хийдэг этгээдийг барих шилдэг арга. Дотоод сүлжээгээр даргын компьютерээс хэн ямар сайтад байгааг гатнуулдаж харуулах. Хурууны хээгээр цаг бүртгэнэ гэдэг дэмий юм хийж байхаар манай МТ компаниуд иймэрхүү програм хийгээд албан байгууллагуудад шахвал лав их амжилттай борлогдоно доо. Ажил тарсны дараа, бүр болий 3 цагаас хойш одоо яая гэхэв. Өглөө 9-өөс эхлээд блог унших, НН-дох, коомэнтлэх ажлаа эхэлдэг хүмүүсийг яамаарч юм дээ. Тэгээд бас ичихгүй би гар утаснаасаа орж байна гэж хэлэхийг яана. Хэрэвзээ би байсан бол олон нийттэй ажиллахаас бусад үүрэг функцтэй ажилтнуудынхаа цалинг нь сайхан хасаал өгчихнө. Цалингаа хоёр хасуулахад аяндаа өглөөнөөс эхлэн хувийн ажлаа хийдгээ больчихно.

Кэйс 4. Нус цэрээ ил задгай хаях, машинаа Туулд угаах овоон дээр гарч архи уух, удган догшин модонд хадаг яндар зүүж орхих нь хүний хувь заяанд хэрхэн муугаар нөлөөлдөг талаар лам, бөө, хувилгаан, мааранбуудад хэд дүгээр ч билээ Богд, Далай лам, төрийн зайрангуудаар сургааль айлдуулах. Аль аль талдаа ашигтай. Хог багасна, тэдний орлого нэмэгдэнэ. Хогоо хаядаггүй, байгаль орчноо бохирдуулдаггүй хүн байхгүй юм чинь, “лусын хорлолд өртөж” гэж оношлоод “Хийморийн, Тасганы овоон дээр гарч сэржим өргөжээ чи цагаан сараар” гээл хэлэнгүүт “ай мөн агуу гэгээнтэн байна” гээл шууд биширч шүтээл. Хаясан хог, уясан хадгаа буцааж эхлэнэ ш дээ.

Гэх мэт “эсэргүү, эсэргүү” санаа их төрөх юмаа. Нэгэнт хамтын амьдралын соёл, түүх байхгүй иргэдэд аливаа хэм хэмжээг эхлээд албадлагаар хэрэгжүүлж хэвшүүлсний дараа ёс зүй болон төлөвшихөөр нь өөрчилдөг иргэншсэн нийгмийн түүх бэлхнээ байна. Төлбөрийн чадваргүй этгээдийг мянга торгоод нэмэргүй. Тэгээд чиг тухайн хууль, журам анх батлагдсан оноос хойш инфляци хэд дахин нэмэгдсэн байдаг тул тэр торгож байгаа мөнгө нь нийгэмд учруулж буй хохирол, хохирлыг тогтоохтой холбогдон гарч буй шууд болон шууд бус зардалтайгаа харьцуулахад бараг “чихрийн цаас”. Би хуульч биш. Гэхдээ бүх хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй хуулийн торгуулийн заалтаа хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээтэйгээ уяваас арай бодитой, амьд болно гэж боддог юм.

ЖИЧ. Модонд хадаг зүүдэг бол арай дэндүү. Тэр модны амьсгалыг нь боогоод хаячихаар хөөрхий минь үхнэ. Харин саяхан Мон Лаа компанийхан Төв аймагт их сайхан ажил хийсэн байсан. Удаан хугацаанд нь тогтворжуулахын тулд нэг удаагийн кампаант ажил бус шүтлэгтэй, тахилтай овооны хажууд нь хогийн сав тавиад нутгийн нэг иргэнийг цалинжуулаад морин тэргээр хогийг нь тээвэрлэчихвэл илүү бүтээлч ажил болох байх. Манай явган аялагчид Цэцээ гүн рүү их гардаг. Буухдаа хэдэн ширхэг хог чирээд ирж байвал хог нь дуусахгүй ч ядаж нэмэгдэхгүй байх даа.

Proud of you, Khongoroo

I am very proud of you, Khongorzulaa, a graduate of Monash and Webster Universities. With you every success in your professional career.

http://www.mongolnews.mn/w/22502

Чухлын чухал мэргэжлүүд

Ойрын 5 жилд үнэд орох мэргэжлийн чиглэл:

1. Биологи, хими технологи, хүнс:

               Хүлэмжийн тариалалт: (hydroponics, aeroponics, ургамал, амьтан судлал, арчилгаа (цэцэрлэгжүүлэлт,  гахай, тахиа, галуу, жимсний аж ахуйн)

              Хүнсний бүтээгдэхүүн нөөшлөх технологи,  хоол хүнсний илчлэг судлаач, бактер судлаач,   

   2.      Хүн судлал, анагаах: Сэтгэл судлал-psychology, сэтгэл зүйч-psychotherapy, хөнгөвчлөх эмчилгээ-palliative care, донтолт судлаач-addiction study, ахмад настны сувилгаа-aged care, хөгжлийн бэрхшээл судлал-disability study, гоц авьяастан судлал-gifted education, бэлгийн цөөнх чиг хандлага судлал- queer study, идэвхижүүлэгчид-life coach, нийгмийн ажилтан-community development, илчлэг судлал-dietology,

3.            Техник, технологи-Усан хангамж, усны хайгуул- hydrology, инженерийн байгууламжийн арчилгаа-infrastructure maintenance, өндөр настай барилга, байгууламжийн ашиглалт, хамгаалалт-heritage site maintenance, refurbishment,

Мэргэшлүүд. Ямархуу хувь хүн байвал тохирох вэ

Нийгмийн эмх замбараагүй байдал, онцгой байдлын үед ажиллах зохицуулагчид, шийдвэр гаргагчид. Маш олон талын мэдлэгтэй, тусгай бэлтгэгдсэн хүмүүс, гэхдээ хүчний байгууллагын ажилтнуудаас өөр. IQ өндөртэй хүмүүс. Латераль сэтгэлгээ сайтай, эмоцио дээд зэргээр хянах чадвартай,  нийгмийн ур чадвар, маргааныг зохицуулах чадвар маш өндөр хүмүүс.

Гэмт хэрэг, форенсик судлал. Задлан шинжилгээ хийх, латераль сэтгэлгээ сайтай, хүний сэтгэл зүйн профайль гаргах ур чадвар маш өндөр. Нийгэм-соёлын антропологиор төгссөн хүмүүс энэ чиглэлээр мэргэших боломжтой. Донж төвийн Төгөлдөр шиг хүмүүс.

Лайф көүч: Эктраверт, тайлбарлан таниулах, итгэл үнэмшил төрүүлэх чадвар маш өндөр, хүний сэтгэл зүйн мэдлэг өндөр, нийгмийн ур чадвар сайтай,  амьдралын эерэг туршлагатай. EQ (Emotional Quotient) өндөртэй хүмүүс. Багш, эмч гэх мэт хүнтэй ажилладаг мэргэжлийнхэн энэ чадварыг эзэмшихэд дөхөм. Лэйди төвийн Энхтулга байна.

Хувийн туслах, Personal Assistant: Нягтлан бодох, бичиг хэрэг хөтлөлтөөс авахуулаад олон нийттэй харьцах, хүүхэд асрах, сайхан хоол хийх хүртэл бүх талын авъяастай, үнэнч, ёс зүй өндөр, нууц сайн хадгалдаг хүмүүс. Чөтгөр Прада өмсдөг киноны охин шиг.  

Тэмдэглэлт үйл ажиллагаа зохион байгуулагчид Event organizer: Хурим, гавъяатын угаалгаас аваад хүүхдийн төрсөн өдөр, шинэ байрны найр, номын хурим зэргийг шинэлэг, сонирхолтой зохион байгуулах зорилготой. А төлөвлөгөөнөөс гадна ямагт Б төлөвлөгөөтэй байдаг хүмүүст тохирно. Дизайн мэдрэмж, уран сэтгэмж, хүнтэй хэл амаа ололцох, зохицуулах чадвар өндөртэй, “гүйдэг” хүмүүс. СУИС-ын соёл, урлагийн менежер анги төгссөн хүүхдүүд үүнийг өлхөн хийж чадна даа. Би завтайсан бол энийг ёстой нээрээ гялалзуулна.

Хувийн стилист, шоппер, имижмэйкэр, ПиАрчин. Улс төрч, одод, завгүй бизнесмэнүүд, тэдний гэр бүлд зөвлөгөө өгдөг хүмүүс. Эдгээр хүмүүсийн хувцаслалт стиль нь нийгэмд маш том сурталчилгаа болдог тул завгүй хүмүүс энэ үйлчилгээг авснаараа хувийн ПиАр хийж, ТВ-д төлбөртэй ярилцлага өгснөөс хамаагүй бага мөнгөөр өөрийгөө таниулах боломжтой юм. Хэрэгтэй газар, хэрэгтэй хүмүүстэй, хэрэгтэй цагт байх ажлыг зохицуулдаг сайн ПиАрчинтай бол айл болгонд авилга өгөлгүйгээр УИХ-д залрахад 2 жил хангалттай. Ялалтын 60 жилээр байхаа, манай улсын Тэргүүн хадагтай шиг тод цэнхэрээр “намирсан” хүн Ялалтын талбайд лав байгаагүй дээ.

Хувийн дасгалжуулагч, идэвхижүүлэгч: Хамтдаа жим-д дасгал хийдэг, дасгал, хөдөлгөөнийг хэрхэн зөв хийхийг зааж, сургаж, үлгэрлэн үзүүлдэг хүмүүс. Хэрэвзээ ийм үйлчилгээ байвал би болон миний найз нөхдөөс байнга биш ч сардаа нэг удаа авах хүмүүс их л байх юм.

Жич. Зарим мэргэжлийн нэрийг монголоор буруу буулгасан байж магадгүй шүү. Тодоор бичигдсэн мэргэжлээр сурах хүсэлтэй, Их дээд сургуулийн 2-р курсээс дээш ангид сурдаг, эсхүл төгссөн, англи хэлний АйЛТС оноо ядаж 5.5, ТОЕФЛ 530-тай хүмүүс сэтгэгдлээр мэйл хаягаа үлдээгээрэй. Эдгээр хүмүүстэй хоёр жил тулж ажиллах болно.

Хүндэтгэсэн Алимаа

Нээлттэй хаалганы өдөр

2005 онд Засгийн газрын “Нээлттэй хаалга“-ны өдөрт оролцож байснаа бичиж байсан юм байна.

Тэрүүн шиг манай сургуулийн Нээлттэй хаалганы өдөр өнгөрсөн хоёр өдөр тохиож, би идэвхийлэн оролцов. Манай Их дээд, сургуулиуд үүнийг нэвтрүүлүүштэй.

Энд бага сургуулиасаа их сургууль хүртлээ нээлттэй хаалганы өдөр хийж үйл ажиллагаагаа сурталчилдаг.  Ерөнхий боловсролын сургуулийн хувьд эцэг, эхийн зөвлөл идэвхийлэн оролцож, барбекью хийгээд хөөрхөн мөнгө босгочихно. Хүүхдүүд нь концерт тоглоно. Үнэтэй охидын болон хөвгүүдийн ахлах сургуулийн хувьд хүүхдүүд эцэг эхтэйгээ нээлттэй хаалганы өдрөөр зочлох бөгөөд тухайн сургуулийн философи, соёлыг нь ойлгоход энэ үйл ажиллагаа их тустай байдаг. Төлбөртэй хувийн сургуулиуд хайж “дэлгүүрдэх” иймэрхүү үйл ажиллагаанд би идэвхитэй явдаг бөгөөд бусад үед гадны хүн сургуулийн орчинд ингэж чөлөөтэй нэвтрэх боломжгүй тул Нээлттэй хаалганы өдөр нь сургуулиудтай танилцах сайхан боломж юм.

Их сургуулийн нээлттэй хаалганы өдөр нь энэ жил ахлах сургууль, коллеж төгсөж байгаа хүүхдүүд, тэдний эцэг эх, дээд боловсрол эзэмшихийг хүсч байгаа насанд хүрэгчдэд чиглэсэн үйл ажиллагаа юм.

Нээлттэй хаалганы өдөр болох долоо хоногийн Даваа гарагт нь айлуудын шуудангийн хайрцагт эвхмэл материал хийсэн байв. Эвхмэл материал дээр гол кампусын газрын зураг, паркинг, гол үйл ажиллагаа болох спортын ордонг тод тэмдэглэснээс гадна 2012 онд шинээр санал болгож буй хөтөлбөрүүдийг жагсаасан байв. НН, Твиттер, Ютюб, АОЛ гэх мэт соушл нэтвооркоор холбогдох боломжийг дурдсан нь Нээлттэй хаалганы өдрөөс өмнө хүмүүст тодорхой суурь мэдлэгтэй болох боломжийг олгов. 

Эвхмэл брошур дээр энэ хоёр өдөрт болох арга хэмжээний цагийн хуваарийг тавьсан ба сургуулиуд заасан цагт нь лекцийн танхимд тухайн мэргэжлийн чиглэлээр сонирхолтой лекц уншиж байлаа. Мөн тэтгэлэг, сургалтын зээл, насанд хүрэгчдэд зориулсан сурах боломжууд, мэргэжил, хөтөлбөр солиход кредит тооцох г.м практик ач холбогдолтой лекцүүдэд дүүрэн хүнтэй байв. Үнэгүй кампус аяллын хувьд цаг тутам байсан бөгөөд дотуур байр, оюутнуудын ногооны аж ахуй, биологийн сургуулийн лаборатори амьтад, 3Д театр, Арт оюутнуудын зургийн үзэсгэлэн, жүжиг гээд их сонирхолтой аяллуудын хөтөч нь дан оюутнууд байв.

Гол арга хэмжээ болж байгаа спорт зааланд үнэгүй тарааж өгч байгаа зүйл их. Би гүйж ороол тэмдэг, тор, бал, бугуйвч авсан. Тэр бүр өөр сургууль руу ордоггүй болохоор нэг дор цугласан ийм арга хэмжээнээс сайхан мэдээлэл авах боломжтой байдаг юм.

www.flinders.edu.au/openday энэ линк рүү орвол энэ жилийн арга хэмжээний хуваарь байгаа.

Хашир хүн гэж хаширсан хүнийг хэлнэ гээд үнэнч шударгаар паркингийн төлбөрөө хийсэн чинь Нээлттэй хаалганы өдрөөр паркинг үнэгүй байсан байж би “шатав”. Сургуульдаа өргөсөн хандив гээд болчихоос…

Үйлчилгээ гэдэг үгийн үндэс нь ҮЙЛЧЛЭХ хөөе.

Монголд үйлчилгээ нэг үеэ бодвол сайжирч байна. Ямар ч байсан дуудуулж дуудуулж байж нэг ирчээд, хүйтэн хоол авчирч шиддэг ширэв татсан охид, хөвгүүд гайгүй болж. Гэхдээ саяхан сонин дээр гуанзны талаар айхтар л юм бичсэн харагдана лээ.

Өнгөрсөн баяр наадмын өдрүүдээр манайхан уртаас урт амарваа. Хөөцөлдөх ажил их байсан тул 7 сарын 15-ны Баасан гарагийн өглөө 7.30-д эртлэн гарч,  кофе олоод уучих санаатай Хүүхдийн 100-Сөүлийн гудамжаар явлаа. УБ-ын гудамж цэлгэр уужуу, машин тэрэг ховор. Амар амгалан. Гүйж байгаа хэд хэдэн хүнтэй таарсан. Дэлгүүр хоршоо г.м үйлчилгээний байгууллагууд бүгд хаалттай. Калифорния дөнгөж онгойж байна. Үйлчлэгч нар нь ширээ, сандлаа янзлаад намайг тоосонгүй. Цааша явлаа. Голомт банк хаалттай. Хажууд нь Бриллиант (?) төв дотор байх ТиАмо онгойсон байв. Доошоогоо шатаар уруудвал нэг гадаад, нэг монгол хоёр хүн сууж байна. Өөр үйлчлүүлэгч алга. Нар гийсэн сайхан өглөө эхэлж байхад харанхуй подвалын давхарт суух нь ч хайшаа юм, захиалсан зүйлээ аваад дээд талд нь гарч суулаа.

8.40-д гараад Голомтын төв салбарыг зорилоо. Хүмүүсийн хөл хөдөлгөөн нэмэгджээ. Үйлчилгээний газрууд хаалттай хэвээрээ. Голомтын төв салбар ажиллахгүй гэнэ. Хамгаалагч залуугаас интернет банкинд бүртгүүлэх хүсэлтэй яваагаа хэлэхэд Ард салбар ор гэлээ. Ард салбар нь 10 цагаас онгойно гэсэн зар байсан тул наашаа алхсан юм. Буцаад явлаа. Зам хамт гарсан бүсгүйн бухимдал.

Банкны үүдэнд 15 минут оочерлов. Хамгаалагчаас нь дотор ороод сандал дээр томоотой суугаад хүлээж байя гэж хэлтэл БОЛОХГҮЙ.

Теллер залуугийн тайлбар: Та дансны дугаараа, нууц үгтэйгээ хийвэл нэтээр гүйлгээний хуулгаа харах боломжтой. ОК. Хэлснээр нь хийлээ болсонгүй. Маргааш нь Солонго салбар нь орлоо. Интернет банкны төв рүү хандахгүй бол боломжгүй. Ням гарагт нь наашаа гарав.

Өнөөдөр дүүгээрээ Голомт банкны 311971 дугаар руу утасдууллаа. УБ-т 9.25. Дуудуулж дуудуулж нойрмог дуутай бүсгүй утсаа авсан гэнэ. Учир байдлаа хэлэв. Бид чаталж байгаа юм.   

 Би (18/08/2011 10:46:56 AM): Golomt yavaa?
Дүү (18/08/2011 10:55:40 AM): za
 (18/08/2011 10:55:43 AM): yag yu asuh bilee
 (18/08/2011 10:55:46 AM): i forgot
Би (18/08/2011 10:55:34 AM): shake your head
(18/08/2011 10:55:47 AM): savings account-tai xun net bankind orox geed
(18/08/2011 10:55:56 AM): www.egolomt oroxoor boloxgui baina
(18/08/2011 10:56:06 AM): zugeer l dansny guilgeegee xarax gesen yum
Дүү (18/08/2011 10:58:39 AM): utsaa avdagggui gazar yum bn
 (18/08/2011 10:59:19 AM): shaaaaal noirmog duuutai
 (18/08/2011 10:59:58 AM): kode bgaa yu
 (18/08/2011 11:00:17 AM): bolohgui bgaa bol
Дүү (18/08/2011 11:00:24 AM): yamar asuult garch irj bn
(18/08/2011 11:00:28 AM): ??
Би (18/08/2011 11:00:32 AM): nuuts ug ID buruu
 (18/08/2011 11:00:36 AM): xoyulaa zov
 (18/08/2011 11:00:43 AM): IDd n’dansny dugaaraa xii gsen
(18/08/2011 11:00:56 AM): Nuuts ug n’ devtree unshuulaxdaa xiideg n’mon biz dee
Дүү (18/08/2011 11:02:23 AM): golomt banknaas ogson 2 usegteio 9 orontoi too niit 11 orontoi too bgaa
 (18/08/2011 11:02:32 AM): tand ogson bh yostoi
 (18/08/2011 11:02:40 AM): ogoogui ee tiim yum
 (18/08/2011 11:02:50 AM): dansny dugaar n’ tegeed 4 orontoi kod
 (18/08/2011 11:03:00 AM): baigaa n’erdoo ene
Дүү (18/08/2011 11:03:02 AM): tiim yum bish gej bn
Би (18/08/2011 11:03:12 AM): za odoo shiidverlex yamar arga zam baina?
 (18/08/2011 11:03:18 AM): estoi uguigee oorsdoo medej baigaan baigaaz
 (18/08/2011 11:03:32 AM): Bi naadmy omno Ard salbaraas asuusan nadad ene xoer baixad bolno gej xelsen shuu daa
 (18/08/2011 11:03:42 AM): ter uer 1r salbar xaalttai
Дүү (18/08/2011 11:04:05 AM): za
 (18/08/2011 11:04:11 AM): dansnii dugaaraa ogno uu

Би  (18/08/2011 11:04:25 AM): **********
Дүү (18/08/2011 11:04:27 AM): shalguulaadhya
Би (18/08/2011 11:04:48 AM): tegeel exnees n’ ingej xelexgui baaxan estoi yariad neeree
 (18/08/2011 11:04:54 AM): tsoxiod xayaxiimsan
 (18/08/2011 11:04:55 AM): kkkk
Дүү (18/08/2011 11:05:20 AM): internet bankind erdoosoo burtgel bhgui
 (18/08/2011 11:05:28 AM): hiigdeegui gej bn
 (18/08/2011 11:05:36 AM): hamtran ezemshigch bgaa yu
Би (18/08/2011 11:05:40 AM): baixgui
(18/08/2011 11:06:05 AM): medeelleesee xaragddagui yum baix daa???
Дүү (18/08/2011 11:06:06 AM): odoo yaj ch chadahgui gej bna
(18/08/2011 11:06:10 AM): za za
(18/08/2011 11:06:18 AM): odoohondoo gadaadaaas iim uilchilge hiih bolomjgui bgaa
Би (18/08/2011 11:06:41 AM): Teguul ter OU Visa neelgeed teruun ruu naad mongiig chin’bairshuulj bolox uu gej asuu
Дүү  (18/08/2011 11:06:41 AM): anhnaasaa internet uilchilgee hiigdeegui, uchraas tand banknaas ch nuuts kode ogoogui bna gej bna
(18/08/2011 11:06:52 AM): utsaa tavichlaaaa
Би (18/08/2011 11:06:58 AM): anx namaig dans neexed internet uilchilgee baitugai n’baixgui baisan gej xel
(18/08/2011 11:07:02 AM): xen gedeg xun yarisan
 (18/08/2011 11:07:07 AM): bi daraa ni gadgshaa garahaaraa bank orood asuuchya
Би (18/08/2011 11:07:11 AM): Gomdol ruu n’utasdaad xel
(18/08/2011 11:07:30 AM): mon Bankin dotor n’sanalyn xuudas baigaa teriig n’ boglood gomdloo tavichixaar ergeed utasddag yum baina lee…

Би (18/08/2011 11:08:09 AM):  iin chinii buruu l gej xelex geed bainaa
ene chin’UILCHILGEE
Дүү (18/08/2011 11:10:16 AM): saynii ohin bol saihan l tailbarlaj bn shte
Би (18/08/2011 11:11:01 AM): oorsdoo lavlaj bai,zovxon asuultad xariulax gedeg strategy bainaa
Uilchilgee gedeg ugiin undes UILCHLEX
(18/08/2011 11:11:06 AM): LAVLAGAA bish naadax chin…

Золжаргал ахаа, ТА шүү!

Найруулагч Золжаргал ахын ярилцлагыг эндээс уншаарай.

ТА шүү, таны дараа бид нар шүү!!!

 

Хорин жилийн тэртээх хар өдрүүд.

Би таван хүүхэдтэй айлын отгон охин. Хоёр том ах маань эцэг, эхдээ энэ дэлхийн хамгийн хатуу зовлон болох үрийнхээ хойно орох шийтгэлийг эдлүүлэн одсон. Одоогоос хорин жилийн өмнө миний дунд ах гэнэтийн ослоор бурхны орон руу явсан. Ид залуу сайхан дөнгөж 32-хон настай байсан юм. Гурван бүлтгэр үрээ өнчрүүлэн, хань ижлээ амьдын тамд унаган одсон ах минь миний сэтгэлд залуу сайхан дүрээрээ үлдэж.

1991.8.2. Баасан гараг. Улаанбаатараас ирсэн найз нараа зугаацуулахаар аймгийн төвийн амьтны хүрээлэн рүү дагуулж явсан. Эдийн засаг бүхэлдээ дампууран унаж, айл өрхүүд картаар талх, будаагаа авдаг байсан үе. Тэр үед зоопаркийн амьтдыг юугаар тэжээдэг байсан нь ойлгомжтой. Цагаан пүүзтэй байсан ахын минь гутал баавгай гэдэг тэр араатны анхаарлыг татаж. Ах минь залуу хүний араншингаар хөлөө хөдөлгөж, араатны эгдүүг хүргэж. Торны завсраар ганцхан савардаад ахыг минь чирчихсэн юм. Ах минь “миний хөлийг мэрээд байсан ш дээ тэр баавгай” гэж хэлж байж билээ.

Өмнөх орой нь аавынд ирэхэд нь хүргэж өгсөн хоол хүрэлцээгүй болоод ирсэн юм болов уу гэж бодоод “Та хоол идсэн юм уу?” гэж асууж байж билээ. Хөөрхий дөө, хоосон явсан байх даа. Яагаад гэвэл нэг хүн ирнэ гэсэн болохоор хоёр хүний цуйван хийж өгөөд явуулсан юм. Хоёр хүн ирсэн байсан.

Түргэний жолоочийн “Ах нь осолдчихлоо, эмнэлэг дээр ир” гэсэн хэл дуулгалт. Хүргэн ахыг явуулчаад араас нь хүүхдээ тэврээд алхах эгч бид хоёр. Яаж хагалгааны өрөөнд орчихсоноо санахгүй зогсох ээж. Яаралтай ирэхийг бэрдээ утсаар дуулгах би. Өмсөж явсан өмдийг нь угаан мэгших эгч. Бага ахын охин төрсөн мэдээ. Байдгаа тэмтрэн УБ-аас тусгай үүргийн онгоц захиалах аав. Онгоц хөөргөхийн тулд НАХЯ-ны ажилтны үнэмлэхээ албан тушаалтанд үзүүлэх том ах. ”Даардаггүй хөлтэй болоод ирнээ” гэж багын анддаа хэлээд онгоцонд тэврүүлэн орох ах. “Ах нь яаж байна?” гэж аядуухан асуух гэмтлийн эмнэлгийн асрагч эгч. Шөнө ахыг сахиж нойргүй хоносон ээжийн “Миний хүү сургуульдаа яв” гэж хэлэх ядруу царай. Том ахын бага хүү Баясгалан төрсөн мэдээ. Дотуур байрны жижүүр дээр ирсэн гурван үгтэй цахилгаан.Ажил явдлын талаар бичсэн эгчийн захиа. Аймгийн сонинд гарсан ахад зориулж бичсэн ангийнх нь хүү Бат-Эрдэнийн шүлэг.

                                  Өчигдөрхөн инээж явсан найз минь

                                  Өнөөдөр бурхны оронд очжээ…

Хар нялхдаа өнчрөн хоцорсон Данхууш, Бөмбүүлэй, Түнтүүш гурав өнөөдөр бүгд гэр бүлтэй, үр хүүхэдтэй, мэргэжил боловсролтой хүмүүс болж. Бэрийн минь хатуугийн өмнө сөхрөлгүй тэмцсэн амьдралын үр шим. Хорин жилийн өмнөх оршуулгын ёслол дээр “М ахаа босоочээ” гэж хашгиран амьтны сэтгэлийг эмтэлж байсан таны хайртай лодкон хөлтэй Шонхоо дүү чинь хоёр хүүхэдтэй, өрхийн тэргүүн болж. Тэр жил төрсөн Сайхнаа, Баясаа, Баярмаа гурав оюутнууд. Оршуулгын ёслолд оролцож байсан хүмүүсээс өнөөдөр цөөхөн хүн үлдэж. Ховорхон үзүүлдэг нулимсаа хайрлалгүй урсгаж байсан аав минь, аавын царайг харахаас зүрхшээн онгоцны нөгөө тал руу бууж байсан том ах, ахын багийн найз Нацагаа ах, Ганзориг ах, Эрка ах; хамтдаа “Алтан хавчаар”-аа, “Дэлтэй цэнхэр”-тэйгээ гитардан  дуулдаг байсан Сорогдогийн Жагаа ах,  Хэрээзарааны хотын оюутны байранд консээрвээ хувааж иддэг байсан Мөөгий ах, унаган хайр М эгч ч өнөөдөр бидний дунд алга. Гэвч Пүүжий ах, Сосоо ах, Эрдэнэбат ах гээд амжилттай сайн яваа найз нар чинь байна.

1959 оны гахай жилтнүүд. Ахын ангийн 37 хүүхдээс 34 нь дээд сургуульд элсэн орж байсан юм. Одооны залуучуудад бол ойлгомжгүй байх. Тэр үед уралдаант шалгалт, улаан шугам гэж аймшгийн зүйл байсан бөгөөд нийт аравдугаар анги төгсөгчдийн дөнгөж 15 хувь орчим нь дээд сургуульд элсдэг байлаа. Тэдгээр хүмүүс өнөөдөр манай нийгмийн бүхий л салбарыг өнгөлж байна.

Хатанбаатар Магсаржавын зээнцэр миний ах бурхны орноос биднийгээ харж, амжилтад нь баярлан, алдахад нь гуниж суудаг гэж итгэдэг тул таныгаа баярлуулахын тулд бид хичээнээ. Ахын ярьдаг онигоо: “Вьетнамууд “Гуаа, энэ лаа том том цоо цон-жээ” гэж ярьдаг юм” ;).

Жич: Өөрийн бичиж буй ‘Before I forget…’ номноосоо хэсэгчлэн орууллаа.

Даргаа, ТА шүү!!!

Манай хуучин дарга гоё ярилцлага өгчээ.

Даргаа, ТА шүү!!!

Нэр үг нь “П****”, үйл үг нь “Ш**”

Монгол хэл аялгуу, тансаг. Нүүдэлчин соёл иргэншилтэйгээсээ хамаараад харагдах, үзэгдэх талбай ихтэй тул дүрслэн бодох чадвар өндөр хөгжсөнтэй холбоотой байх гэж би боддог. Дүрслэлийн хэл үнэн чка. Жишээлбэл, зохиол, шүлэг найраг, ардын дуу байгалийн дүрслэлээр эхлэх нь их. (“Хулсан ташуур”, “Эрүү цагаан болжмор”, “Өвгөн шувуу” гм дуунууд энд хамаарахгүй)

Морины зүс, явдлыг гурван зуун янзаар хэлэх боломжтой. Гэвч суудлын машины хувьд sedan, hatchback г.м-ийг тайлбарлахын тулд нэлээд тооны үг, өгүүлбэр хэрэгтэй болдог.

Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд үйл үг нь Ш**, нэр үг нь П**** болсон хүмүүс хэт олон болж. УБ хотын гудамж, хөдөө тал, бүүр Хөх хотын гудамжинд чиг үүнийг тав алхаад сонсоно. Сэтгэгдлээр таашаал авагчид бол хараал, ерөөлийн магистр байтугай доовторууд. Тухайн нийтлэл, санааны юутай нь санал нийлэхгүй байгаагаа илэрхийлж чадахгүй байж, бичсэн хүний дэлдэн чих, муруй хамар, хэдэн онд ч юм үйлдсэн “нийгмийн эсрэг гэмт хэргийг” нь дуудаад тавьчихна. Зигмунд Фрөидийн онолоор бол хүн өөрт дутуу зүйлээ ямар нэг байдлаар илэрхийлдэг гэнэм. Нөгөө хулгайч бусдаас хамгийн чангаар “Хулгайчийг бариарай” гэдэгтэй ижил утгатай.

Cyber-bullying буюу нэтээр сэтгэл санааны дарамт үзүүлэх нь интернэтийн сөрөг тал. Нийгмийн сэтгэлзүйн эрүүл мэнд Засгийн газрынх нь шүдний өвчин болчихоод байгаа хөгжингүй орнуудын хувьд энэ үзэгдэлтэй хийх тэмцэл чангаруулж байна.

Дэлгэцний цаанаас хараан зүхэгсэд АНОН-уудыг таних боломжгүй, нүд нүдээ харж байгаад хэлж чадахгүй үгсээ хайрлалгүй урсгадаг тул тэр бүхнийг уншиж байгаа хүнд дэлхий ертөнц чиний эсрэг байгаа юм шиг мэдрэмж төрдөг. Ийм ч учраас олон хүн нууц нэрээр блог хөтөлдөг байх. Саяхандаа Гилийн хатны дугуй унасан зурагнаас болж, эр эм нь мэдэгдэхгүй гээд бөөн комээнт. ГХ эм гэдгээ батлах гээд бас үзэж байнаа. Тэр хүний далд ухамсарт нь “би эр хүн шиг харагддаг” гэдэг мэссеж “дугуй унахдаа” гэдэг тодотголтойгоо үлдсэн гэж найдъя. Дашрамд хэлчихье. Манай ГХ САЙХАН ХҮҮХЭН. Сайхан гэдэгтээ гадна үзэмжнээс гадна дотоод сэтгэлийг нь, түүний ертөнцийг багтаасан юм шүү.

Нэтээр гутаан доромжлогчдын талаар Баабар гуай, хүний эрхийн хуульч М. Ичинноров хоёр бичиж байсан. Монголд энэ талаар өөр ярьдаг хүн байдаг бол би олж уншаагүй байж болно.

Хуучин өөрийн санаагаа нийтэд илэрхийлэх боломж ТВ, сонины сурвалжлагч нар, албан тушаалтнууд г.м тодорхой бүлэг хүмүүст байсан бол интернэт дэлгэрснээр хэнбугай ч үзэл санаагаа илэрхийлэх боломжтой болсон. Фэйсбүүк, твиттер бол бүүр “морийг нь эмээллээд” өгчихсөн. Дэлхий ертөнц зургаан тэрбум хүнтэй. Дэлхийн банкны судалгаагаар 2009 оны байдлаар интернет хэрэглэгчид нь тэдний 27 хувь. Манайх 13 орчим хувь. 

Манайд яадгийг мэдэхгүй. Харин гадаад орнуудад интернэтийн орчин дахь үзэн ядалтыг хязгаарлах үүднээс хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд модераторуудыг хөлсөлж авдаг бөгөөд тэдгээр хүмүүсийн үндсэн ажил нь сэтгэгдлээр “таашаал авагч” гаж донтонгуудын коомэнтийг устгадаг. Нийт орж буй мэдээллийн урсгалын 20-30 хувь нь энэхүү шүүлтүүрт тунаж үлддэг байна.

Ихэнхи хүмүүс нэт хэлэлцүүлэгт хэрэглэгдэж буй үг хэллэг, харилцааны соёлын стандартыг хараад гайхшаа бардаг. Бүтээлч, эрүүл ухаантай мэтгэлцээн гэхээсээ илүүтэй хувь хүнийг гутаан доромжлох, гүтгэх нь арррраа дэндүү. Ялангуяа АНОН, эсхүл нууцлаг нэртэй хүмүүсийн дайралт бол бүүр заналтай.

19-р зууны философич Алексис дэ Токвилль гэж хүний хэлснээр “олон нийтийн дарангуйлал” буюу ”tyranny of the massess wields power through the social mechanisms of popular opinion and common belief”. Ийм учраас энэ бол манай нийгмийн интернэт хэрэглэгчдийн үндсэн өнгө төрх.

Олон нийтийн нүдэн дээр ил амьдардаг улс төрчид, урлаг соёлын одууд олон нийтийн гутаах доромжлолыг үүрэх зовлонг хамгийн их эдэлдэг. Тийм болохоор зарим сонин дээр гарсан ярилцлага, нийтлэлийн доор коомент үлдээх боломжгүй байдаг. Блог бичигчид мөн хийсэн бичлэг бүрийг нь шүүмжлэх атаархагчдаас залхаад комэнтээ хаах нь бий. Тэдэнтэй хэрэлдэж суух нь цагийн гарз. Ганзориг кoомэнт авдаггүй нь ийм учиртай байх.

Би энд эрүүл шүүмжлэлийг яриагүй, бүтээлч биш, хорсон тэчъяадсанаасаа болоод “өмдөндөө дусаах” гэж байгаа хүмүүсийн талаар ярьж байгаа юм шүү. Ингэж тодруулахгүй бол шууд тусгаж авангуутаа коомэнт үлдээхээ больчихно.

Бүтээлч коомэнтууд байнаа. Анх энэ блогийг бичиж эхлэхэд монгол фонт байхгүй тул галигладаг байсан. Нэг хүний коомэнтээс санаа аваад юникодоор хөрвүүлдэг болсон. Одоо бол шууд бичдэг болсон. Бичиж буй надад чиг амар, уншиж буй таанууст чиг хялбар. CHXurlee-ийн санал болгосноор австрали өдөр тутмын амьдралаа бас дандаа биш ч хаяадаа бичдэг. Хандалтын тооноос харахад их сонирхолтой байдаг юм шиг байна лээ.

Яахав дээ, эзэн нь юмаа мэддэг, эрэг нь усаа хашдаг юм чинь сайбер буллинг ихдээд байвал блогоо хаачихвал өөрийн дуртай юмаа хийх цаг, зав л их гарах биз.

Анхаарал тавьж уншсан бүх хүмүүст баярлалаа.

Энэхүү бичлэгээрээ нууц нэрээр блог хөтөлж буй хүмүүсийг бүгдээрээ ИЛ гар гэж хэлэх гээгүй болно.

Алимаа

2011.08.14 Ням гараг