Монголд очингуутаа Хэнтий аймгийн Аварга тосон рашаан сувилалд 10 хоног амрав. Эхэнд гарсан жижиг хүндрэлийг эс тооцвол толгой тархиа хоосортол бүүр юу ч бодохоо больтлоо сайхан амарлаа. Ойрын хэдэн жил ингэж сайхан амраагүй юм байна.
1. Офис
Амралтад илгээх бичгээ бичсэн боловч автобусанд нь суудал байхгүй гээд бичсэнгүй. Миний ойлгосноор илгээх бичиг бичдэг нэг, захиалга авдаг нэг, автобусны билет бичдэг нэг г.м лав гурван залуу байна. Эхний хоёрын ааш зан бол за ёстой мэдэхгүй ээ. Хүнд үйлчилж байгаа, яавал би энэ хүнд аятайхан сэтгэгдэл төрүүлж, асуудлыг нь шийдэж өгөх вэ гэж бодохоосоо илүүтэй миний хариуцах ажил биш, таны буруу гэсэн байр суурьнаас харьцав. Илүү үглээд миний дүү чи намайг сонс доо гэж байгаад хоёр үг хэлсэн чинь биеэ өмөөрөөд аюул. Та надад энийг ойлгуулах гэж хичээх шаардлага байхгүй гэж залуу бүсгүй тас ширвэв. Харин захирлын хүү Билгүүн асуудлыг дор нь шийдэж өгсөн бөгөөд хүнтэй харьцаж сурсан залуу байв. Гадаадад боловсрол эзэмшсэн соёлтой, хөөрхөн энэ хүүг дараа нь ээжид нь зөндөө магтсан.
2. Автобус
Өглөө 8 цагт бэлэн гэж зарласан тул хүүхэд, хөгшдөө дагуулсан хүмүүс 7.30 гэхэд бэлэн. Гэвч суудлыг нь тулгадаг цаасаа өмнөх орой нь ширээн дээрээ гаргаж тавилгүй явсан (нөгөө эрдэм боловсрол төгс залуу бүсгүй) тул 9 боллоо. Өлсөж ундаассан хүмүүсийн уур бухимдал хүрч эхлэв. Автобусны билет нь дугаартай тул тэр дугаарыг нь бичиж аваад дараа нь өөрсдөө нийлэхээр болж, үйлтэйгээрээ Билгүүн хүмүүст загнуулсаар бүртгэж дуусав. Хөдлөнгүүтээ бензин авахаар зогсож, картыг нь уншихгүй гэсэн үү яасан жолооч ийш тийш нь утасдаж, яриа хэлэлцээр өрнүүлсний эцэст замдаа гарлаа даа. Замдаа ямар нэгэн адал явдалгүйгээр явсаар амралтанд ирэв.
3. Цаг агаар
Очсоны маргаашнаас нар гарч дулаахан сайхан байлаа. Хоолойн ангинатай тул хар шавар тавь гэсний дагуу эмчилгээ хийлгэтэл хоолой таг. Бүүр сөөгөөд тагийн таг 5 хонов. Нарны хамгаалалттай тос түрхэлгүй үлдээсэн хөл түлэгдэж, углаашны ороор борлов. “Аргалын утаа боргилсон малчны гэрт төрсөн би” гээд угалз, хээ ихтэй зочны гэрт байрласан нь бороотой өдрүүдэд үнэн аминд орлоо. Сүүлдээ өдөржин, шөнөжин бүгшүүлэн ханиаж, эсгий, тоосны харшил шинээр нэмж тусав. Тэр ханиалга нь энд ирээд 3 хоноход зүгээр болсон учраас харшил гэж баттайгаар олж мэдлээ. Харшлын сувилалд очоод шинэ харшлаа нээн мэдэж авлаа.

Хэрлэнгийн хөдөө арал
4. Сумын наадам
Хэнтий аймгийн Дэлгэрхаан сумын 80 жил болж, сумын наадам үзэх завшаан тохиолоо. Баг бүр асар зоож, идээ тавьсан байлаа. Асарт ороод суухаар гоё дээлтэй бүсгүй айраг аягалж өгнө. Идээнээс нь хүртэнэ. Бөхчүүдийн боорцогноос гуйж байгаад идэв. Наадмын талбайн хойд хэсгээр хуушуурны гуанз-өрхийн аж ахуй сайхан ажиллаж байлаа. Аав нь хуушуураа хайрч, ээж, эгч чимхэж, хүү гурилаа нухаад, ач охин мөнгөө тоолж авах гэх мэтээр бүтээлч үйл ажиллагаа явж байв. Хувинтай хуушууран дээр хүмүүс гадаа алалцаж, бид дотор хуушуураа хүлээгээд гоё байсан шүү.

Наадмын хуушуур
Бөхчүүд нь жинстэй гарч ирээд барилдах бөгөөд хэн нэгэн “морь ирлээ” гэж хашгирахад үзэгчид, бөхчүүд бүгд пир хийтэл морь барианы газар руу жирийнэ. Цагаан хоолойгоор “Нярав хааччихваа, бөхчүүдийг байг өгмөөр байна” гэсэн зар 5-ын давааны алдад явж, нярвыг сум даяараа хайв. Байдаг гоё дээрээ тавьсан Юндэн, Нансалмаа нар дүүрэн байлаа. Дэлгэрхаан сумын заан гэж нэг хачин сайхан амьтан байнаа. Авсан зурагнуудаа НН-доо тавьна. Тэндээс үзээрэй.

Юндэн гөөгөө
5. Хэрлэнгийн хөдөө арал
Нууц товчооны ойд зориулсан их сайхан хөшөөг хийсэн хүмүүст баярлууштай. Их найман ханат гэрийн буурин дээр гантиг чулуугаар ханлиг, овог аймгуудын сүлдийг дүрсэлсэн гэрэлт хөшөөг цогцлоож, дэргэд нь жижиг музей байв. Мөн нилээд том талбайг тойруулан хашсан нь Чингэсийн онгоныг хайх явцад балгасны туурь олдсонтой холбоотой.
6. Рашаан
Кука курортная-гаас дутахгүй сайхан рашаан газрын гүнээс оргилон гарах юм. Жижигхэн байшин барьж, хамгаалалтын зурвас бариад нутгийн иргэдэд хариуцуулан өгсөн нь тухайн орон нутгийн удирдлагын хэр ажилтай, алсын хараатайг харуулав. Сувилал орон нутгаас рашаанаа худалдаж авдаг нь аль аль талдаа харилцан ашигтай байгаль орчинд ээлтэй үйл ажиллагаа юм.
7. Амралтын захиргаа, үйлчилгээ
Батчулуун захирал 2009 оноос уг амралтыг ажиллуулж байгаа бөгөөд үнэхээр хөдөлмөрч, хичээнгүй бүсгүй юм. Хоёр давхар сайхан зочид буудал барьж байгаа бөгөөд энэ жилдээ ашиглалтад оруулж ирэх жил гэхэд амрагчдаа хүлээж авна гэж байсан. Дүнзээр дөрвөн талаасаа ордог дотроо ариун цэврийн өрөөтэй хөөрхөн байшин барьсан байлаа.

-Монголын нууц товчоо"-нд зориулсан гэрэлт хөшөө
Үйлчилгээ үнэхээр сайн байлаа. Бие засах газрын үйлчлэгчид нь орон нутгийн иргэд бөгөөд өнжөөд нэг гардаг ээлжтэй. Өглөө 5 цагаас эхлээд мөлхөж угааж буй тэднийг хараад их өрөвдсөн. Сайхан амттай хоол хийдэг ур чадвар маш өндөр тогооч нар, хөөрхөн ааштай зөөгч оюутнууд, Бадамсүрэн ахлагчтай нарийн мэргэжлийн эмч нар, физик эмчилгээний сувилагчид гээд чин сэтгэлээсээ хүний төлөө ажилладаг хүмүүс байлаа. 2007 оноос хойш 4 жилийн хугацаанд чанар эрс сайжирчээ. Дараа жил, тэрний дараа жил амрах болно.

Хөдөө талын үзэсгэлэн
8. Санаа авууштай зүйлс
Хүүхдүүд хэт их байв. Амрагч бүр ач гуч, өөрийн хүүхэд гэх мэтээр дор хаяж нэг хүүхэдтэй очиж байгаа нь хүүхэдгүй очсон хүмүүстээ их тээртэй. Үр хүүхэдтэйгээ хөөцөлдөөд аав, ээж, эмээ, өвөө амарсан болохгүй бараг ядраад буцдаг байх. Иймд хүүхэдтэй хүмүүст зориулсан цэцэрлэг, хүүхэд харах газар ажиллуулмаар юм байна лээ.
Усны хэрэглээ хэт их байна. Шүд амаа угааж байхдаа, нүүрээ цэвэрлэж байхдаа крантны ус гоожоостой. Түүнийгээ тоож байгаа ч юм алга. Гүний худагнаас ус шахаж байгаа тул өртөг өндөртэй. Крантуудаа автоматаар хаагддаг болговол илүү их хэмнэх байх. Гадуур байдаг даа шахаж нээгээд өөрөө эргээд хаагддаг тиймэрхүү зүйлс тавьбал усны хэрэглээ арай л багасах байх. Түүнээс эмч ажилчид нь энэ талаар байнга сануулах боловч ус хайрлах сэтгэхүй суугаагүй ард түмэнд мянга үглээд нэмэргүй юм.
Хог бас нэг том асуудал. Хэрэвзээ би тэнд байнга байдаг байсан бол лааз, ундааны сав, шил цуглуулаад намар тушаахад лав их хөөрхөн мөнгө олно доо. Хогоо ангилдаггүй болохоор 100 поошигонд хийсэн хог нь халуунд хурдан үнэр орох юм. Гадуур чихрийн цаас, тамхины иш дүүрэн. Ер нь тамхичдыг тусад нь байранд оруулбал бусаддаа их хэрэгтэй юм билээ.
8. Дурсамж
Өглөө эрт 8 цагт сүүдрэвчид таарсан 10 настай хүү. Хоёр дүүгээ харахад ээждээ туслах зорилготой ирсэн Төгөлдөр дүү нараа сэрэхээс нь өмнө Харри Поттерээ унших гэж надтай зэрэгцэн суугаад хууч хөөрөв. Дараа нь “Усан доогуур 20 бээр аялсан” номын сангаас авч уншиж байгаа гэж ярьж явсан. Номонд дуртай тэр хүү бид хоёр бас нилээдгүй буу халсан.
Монголд өөрөөр сэтгэдэг залуус байгаад надад бахархах сэтгэгдэл төрүүлсэн гурван залуу. Хамтдаа тоглож наадаж, буу халж, гэдэс дотор чанаж идэж, барбекью хийж идэх гэх мэтээр цагийг ихэд зугаатай сайхан өнгөрөөсөн. Австралид ирж суралцахад нь тэдгээр залуусыг дэмжихээр ам өчгөө өгчихөөд ирсэн. Амалсандаа хүрнээ.
Япон судлалын мэргэжилтэн Дэмбэрэл багш, түүний гэр бүл Оюун багштай танилцсан нь надад маш завшаантай хэрэг болов. Ном бичихээр оролдож байгааг минь ихэд дэмжиж, урам өгсөн болохоор ойрын хоёр жилдээ номоо бичиж дуусгана даа. Эхлээд англиар бичээд тэгээд орчуулах бодолтой байгаа юм. Амжилтад хүрэхийн тулд хувь хүний хувьд ямархуу золиос гаргах шаардлагатай байдгийг ойлгоход залууст туслана гэж найдаж байна.
Амралтад байхдаа олон сайхан хүнтэй танилцсан бөгөөд намайг тоож, бодол санаагаа хуваалцсан тэдгээр хүмүүст маш их талархаж сууна. Монголын нийгмийн янз бүрийн давхаргын төлөөлөл болох тэдгээр жирийн иргэд надад өөрсдөө ч мэдэлгүйгээр “гэртээ харих” урам зориг өгсөн юм. Home is where you belong. My heart says Mongols are my people, my identity, therefore, I belong to Mongolia.
-34.933000
138.600000